‘Kipster is de meest mens- milieu en diervriendelijke kippenstal ter wereld!’ ‘De eerste lichting hennen zijn geluksvogels,’ schreef de Volkskrant. Zelfs Wakker Dier is enthousiast en maakt promotie met radiospotjes (25 oktober, j.l.).
Zijn deze hennen inderdaad geluksvogels? Is Wakker Dier terecht positief? Is dit het begin van een revolutie, zoals het bedrijf zelf claimt, waar we lang op hebben gewacht? Dat ligt niet zo voor de hand als Kipster ons wil doen geloven, en wat veel media vol optimisme navertellen.Op het eerste gezicht is er inderdaad alle reden om de komst van deze kippenboerderij toe te juichen. Kippenboer Ruud Zanders en zijn partners beloven een einde te maken aan de stank én de uitstoot van zowel fijnstof als CO2 te minimaliseren. Zonnepanelen op het dak zorgen voor (meer dan) de eigen energie. ‘Wij willen de beste kippenboerderij ter wereld zijn’, zegt Zanders dan ook.
Het nieuwe kabinet zal er blij mee zijn – zo’n revolutie kan haar klimaatdoelstelling helpen realiseren. Iets wat ze hard nodig heeft, want met de huidige plannen lukt het bij lange na niet, zo hebben we ook kunnen lezen in deze krant.
Ik behoor tot de eerste generatie die de gevolgen van de opwarming van de aarde ervaart en mogelijk de laatste die hier iets aan kan veranderen, zoals voormalige president Obama het zei. Zelf eet ik weliswaar vooral plantaardig en al vele jaren geen vlees of vis, het idee van een mens-, milieu- en diervriendelijke kippenstal wordt ik ook enthousiast van. Net als Wakker Dier. Wie niet? Zelfs Trump zou enthousiast kunnen worden. Al was het maar als ondernemer.
Geluksvogels?
Toch klopt er iets niet, dacht ik na alle berichten over deze nieuwe kippenboerderij. Dat het positief bijdraagt aan de Nederlandse én (dus) wereldwijde klimaatdoelstelling twijfel ik niet aan. Alleen hoe zit het met de kippen, begon ik mij af te vragen.
Als we Zanders en berichten in media over Kipster mogen geloven zijn dit echt geluksvogels. Zo is er een overdekte binnentuin en een buitenren die ze beschermt tegen roofvogels. ‘In de ochtend leggen de kippen een ei, ’s middags zijn ze vrij.’ Zelfs de haantjes die geboren worden bij het uitbroeden worden grootgebracht, waar ze ‘normaal gesproken’ als kuiken worden versnipperd of vergast. Dat gebeurt alleen al in Nederland meer dan 30 miljoen keer per jaar.
Is dit leven werkelijk diervriendelijk? Als ik met familie, vrienden of dan nog onbekenden samen eet, dan komen zulke vraag altijd weer terug. Waarom eet jij geen vlees of vis? Eet je ook geen kaas? Zelfs geen ei? Het levert mooie, vaak emotionele, gesprekken op. Zo vertelde iemand mij onlangs dat hij meedeed aan de plezierjacht. Daarbij vond hij het wel heel belangrijk dat de dieren een goed leven hadden. Dat betekende voor hem: een leven in het wild waar ze kunnen doen wat ze willen. Totdat ze ‘op leeftijd’ raken, dan mogen we hen afschieten. Zo voorkomen we ook overpopulatie. Een ‘vriendelijke dood’, noemde hij het.
Toen ik hem vroeg of er dan ook een vriendelijke manier was om zijn buurman neer te schieten, bleef hij in verwarring achter. Dat antwoord moest hij schuldig blijven. Ik stel mij voor hoe we een eiland creëeren voor mensen, in de Noordzee bijvoorbeeld, wat een waar paradijs is. De inwonenden krijgen alles wat ze gelukkig maakt. Alleen zodra ze behoorlijk oud worden, dan zullen we hen neerschieten. ‘A clean death’, zonder onnodig lijden ‘uiteraard’. Is dit een mensvriendelijk eiland? Voor de mensen die in een ‘voltooid leven’ geloven misschien wel, wie weet is zo’n eiland een mooi compromis tussen de nieuwe coalitiepartners D66 en ChristenUnie.
Ik vermoed echter dat het idee van zo’n eiland zorgt voor een ongemakkelijk gevoel. Bij mij in ieder geval wel. Waar komt dat vandaan? Is dit alleen omdat het hier om mensen gaat? Verbeeld ik mij alleen maar dat het houden en eten van dieren ook werkelijk een probleem is? Zoals mijn Israëlisch-Joodse vriendin die alleen Kosher wil eten vroeg: wat is er mis mee als ik bij mijn huis een kip heb die ik goed verzorg, waar ik onbevruchte eieren van eet en die ik aan het eind van haar leven dankbaar opeet?
Ik zie ten minste twee problemen. Ten eerste: de kip is er uiteindelijk om opgegeten te worden. De haantjes bij Kipster worden weliswaar zeventien weken grootgebracht, uiteindelijk worden het ‘Haantjesburgers’. De leghennen mogen iets langer leven – zestig weken – maar leggen dan dezelfde weg af. Ze zijn immers uitgelegd en worden verwerkt tot kipcorns en nuggets.
‘Lekker,’ nietwaar? Dat is tenminste wat ik veel mensen hoor zeggen als ik met ze spreek over het eten van vlees (of vis). Toen een collega van mij, die prijzen heeft gewonnen met debatteren, afgelopen zomer sprak met een dame die veganistisch was zei hij aan het eind van hun discussie: ‘Ja maar,… bacon.’ Andere bezwaren als het binnenkrijgen van voldoende vitaminen & mineralen waren duidelijk door haar weerlegd. Het ging niet om kip in zijn geval, maar vlees en vis was in zijn beleving toch zó lekker. Hij besloot na dit gesprek vegetariër te worden.
Er is in mijn visie nog een dieper liggend probleem. De kippenstal is ‘mens- en milieuvriendelijk’ omdat het goed is voor ons – de mens. Tegengaan van opwarming van de aarde is ook voor ons eigen bestwil. Als we nog een tijdje willen overleven als soort tenminste. Waar Trump en ook het nieuwe kabinet Rutte-III vooral navelstaart door het nationale belang voorop te stellen, staren wij – inclusief mijzelf – vaak naar ons eigen navel door de mens boven alles te stellen.
Hoewel het eigenbelang dus ook een argument is overigens om anders met dieren en de natuur om te gaan, zorgen we vooral ook voor onnodig veel leed door te denken vanuit onze eigen soort. Ik kan mij voorstellen waarom Wakker Dier enthousiast is: Kipster is een stap in de goede richting. Alleen het gaat niet ver genoeg.
Hoewel veel mensen, net als bij Kipster nog steeds denken dat kippen geen besef hebben van geluk, blijkt uit onderzoek steeds meer dat we ons hierin vergissen. De beroemde primatoloog Frans de Waal zijn laatste boek luidt dan ook Zijn wij intelligent genoeg om te begrijpen hoe intelligent dieren zijn? Steeds vaker zien we dat andere levende wezens ook bewustzijn hebben. Net als mensen willen zij in ieder geval niet lijden en zoeken ze naar geluk. Daar hebben ze evenveel recht op. Zoals we mensen op een paradijselijk eiland ook niet vriendelijk om het leven kunnen brengen, bestaat er ook geen diervriendelijke (kippen)stal.
Ik twijfel nog over die kip die we zelf thuis kunnen houden. Waar we de eieren van kunnen eten en die we op hoge leeftijd – Kosher dan wel Halal of iets dergelijks, zolang het maar zorgt voor zo weinig mogelijk leed en zoveel mogelijk dankbaarheid – slachten om op te eten. Zolang het enige argument is, ‘omdat het lekker is’, besluit ik vooralsnog geen dieren te eten. Kipster is niet de verandering die we nodig hebben. Een einde aan (kippen)stallen is het enige dat mens-, milieu- en diervriendelijk is. Compassie voor alle levende wezens, en een einde aan ons mensgerichte wereldbeeld, is de werkelijke revolutie waar we op zitten wachten.
