Gastbijdrage: iets met leven en filosofie (Alex de Vries)

Hoi. Andere schrijver hier. Gastbijdrage op deze site. Dus.

Ten tijde dat ik deze woorden neerpen (typ) hebben er 4 gesprekken/ interviews plaatsgevonden tussen mij en Fransiscus. Over het eerste gesprek heb je al kunnen lezen – goede vragen stellen; waarom het belangrijk is en hoe je het kan beginnen te beoefenen. Nu dat we in de vervolgende gesprekken meer goede vragen stellen, kunnen we ook diepere inzichten krijgen in het leven vanuit het perspectief van de mystieke filosoof-eigenaar van deze blog. Moeilijke vragen kosten wel meer denk- en antwoord tijd, maar gelukkig mag je bij Bagels & Beans zo lang blijven zitten als je wilt. (Dat is tot ongeveer vijf minuten na sluitingstijd).

Allereerst, de hoofdvraag van vandaag. Wat voor invloed kan filosofie hebben op je leven?
Hier is dan ook meteen het hoofd ‘antwoord’: het brengt een bepaald bewustzijn en mentale vaardigheden met zich mee waar je veel mee kan. Denk bij mentale vaardigheden bijvoorbeeld aan tools om moeilijke vraagstukken te bevechten. De mogelijkheden die de mentale tools je bieden zijn zeer zeker interessant.

We gaan het hebben over het bewustzijn dat filosofie in werking kan zetten.

Dat kan alle kanten op. Ik denk dat ik voor iedereen spreek als ik bewustzijn zelf introduceer: ik heb totaal geen idee wat het is. Je kan je bewust worden dat je dit leest; alsof je kijkt naar jezelf die deze woorden leest (probeer maar). Je kan je ook weer bewust worden, dat je je bewust bent geworden, dat je dit leest (probeer maar, maar blijven ademen). Als laatste kan je je bewust worden dat je een hele paragraaf hebt gelezen die je niet echt veel te vertellen heeft en dat je nog steeds geen idee hebt hoe, wat, wanneer en waarom bewustzijn is. Welkom in een nieuwe wereld.

Ik wil je vragen om bewust dit artikel te lezen; sta open voor de gedachten en ideeën. Accepteer deze woorden niet meteen als waarheid, veroordeel deze woorden niet meteen als leugens. Lees het, sta open, denk er over na, besluit. Zoals gesproken door de Dalai Lama: als je met mijn woorden iets kunt, doe er iets mee – als je er niets mee kunt, vergeet ze. Het artikel bevat persoonlijke verhalen van Fransiscus en uitgebreide inhoud van de laatste drie gesprekken die we hebben gehad, dus ik deel het op. Kies gerust een deel uit om te lezen of blader het helemaal door op je eigen tempo. Wees gewaarschuwd: de tekst wordt gestaag ingewikkelder. De ideeën in dit artikel zijn;

A Over het leren en de effecten van filosofie
B Over bewustzijn
C Over zelfontwikkeling
D Over geluk
E Over het streven naar een betere wereld

A over Het leren en de effecten van filosofie
Voordat ik je goed en wel de wereld in sleur van kronkelende gedachten, moeilijke vragen en inzichten die zo diep zijn dat je soms weer uit komt bij wat je al lang wist, moet ik een dingetje kwijt. Als je geen filosoof van beroep bent – zelfs als je dat wel bent – kun je beter niet té veel tijd aan denken en dromen besteden en vergeten te leven in de realiteit (zin mede mogelijk gemaakt door J.K. Rowling). Veel filosofen zijn begonnen met vragen en nooit opgehouden. Dat is niet praktisch. Te veel theorie houd je tegen in het hier en nu te zijn, en van het leven te genieten. Veel van die filosofen zijn ook depressief geworden. Dat krijg je als je obsessief antwoorden probeert te vinden voor vragen die niet te beantwoorden zijn en tegelijkertijd meer vragen bedenkt.

Gelukkig zijn er genoeg manieren om jezelf tegen te houden te veel je grijze massa te gebruiken, zo kun je bijvoorbeeld gaan mediteren om in het moment te zijn. Fransiscus raadt ook aan je eigen antwoorden te vinden, maar om de noodzakelijkheid van antwoorden vinden te laten varen. Je moet tot je eigen inzichten komen. Je kunt van anderen leren, maar zij kunnen je geen antwoorden geven. Zij kunnen enkel hun redeneringen uitleggen. Zo’n redenering kan wel zorgen dat je nieuw inzicht krijgt. Als je op een goed antwoord uitkomt, onthoud het dan. Zo niet, laat het los. Meer over loslaten in deel B over Bewustzijn.

Voor zover klinkt het misschien als een negatief begin over filosofie, maar je kunt het ook zo zien: het grootste nadeel aan filosofie is dat je meer mogelijkheden ziet en dat je te veel probeert te weten te komen. De rest van dit artikel gaat over positievere dingen die filosofie teweeg kan brengen, maar ik zal nog een korte lijst van voordelen geven:

•  Je wordt je meer bewust van de dingen die belangrijk zijn voor jou. Daar kan je je naar gaan gedragen om je leven meer vulling te geven. Je gaat gerichter leven en meer waarderen.

•  Je leert een open mind te houden voor andere perspectieven en ideeën. Je zult meerbegrijpen en onderliggende oorzaken van dingen kunnen zien, als je daar je best voor doet.

• Daardoor kun je ook andere mensen beter begrijpen, wat zorgt dat je ze beter kan helpen. Zokun je beetje bij beetje de wereld helpen.

•  Met begrip en kennis kun je meer creëren in je leven van wat je echt wilt. Nadat je te wetenbent gekomen wat je echt wilt.

•  Je leert jezelf beter te begrijpen.

En misschien wel oneindig veel meer?

Voor Fransiscus begon de filosofische insteek in het leven toen hij het boek ‘De Wereld van Sofie’ las. Het stelde hem open voor vragen die hij zichzelf nog nooit gesteld had. Sindsdien heeft hij een groot deel van de waarden die centraal voor hem staan verder leren kennen, en geïnternaliseerd. Hij is welbewust bezig met zijn gedachten en wat hij voelt, bevraagt die gedachten, waar ze vandaan komen, of ze een positief of negatief effect kunnen hebben en blijft leren.

B over Bewustzijn
De oude meester die het meeste naar voren kwam in onze gesprekken was Baruch de Spinoza. Uit de boeken van deze rationalistische filosoof kon Fransiscus veel uiteenlopende inzichten ophalen en eigen maken, aangezien ze goed bij hem aansloten. Wat ik me het beste herinner uit het eerste gesprek op de treden van het World Trade Center te Beurs, is een inzicht dat Fransiscus met me deelde over bewustzijn. Een inzicht dat hij op zijn beurt deels had opgedaan bij Spinoza, over bewustzijn.

Bedenk: wat in de mensen maakt dat we bewust kunnen zijn? Als je diep genoeg kijkt, is alles in deze wereld van hetzelfde materiaal gemaakt (atomen ofzo, we zijn hier filosofen, geen natuurkundigen). Iets in deze bouwstenen geeft ons de mogelijkheid tot bewustzijn, waar we het zover mee hebben geschopt. De rest van deze wereld is echter ook uit dezelfde stof opgemaakt – dus moeten ook de stoeptegels, je huisdier en de bomen buiten dezelfde capaciteit tot bewustzijn hebben, alleen hebben ze niet de vorm om dat uit te drukken.

Hoe gek is dat?! Alles kan bewust zijn als je de puzzelstukjes maar goed rangschikt?

Ik moet toch wel zeggen dat ik blij ben dat mijn atomen precies zo zitten als ze zitten. Ik zie niet echt een carrière voor me als boom zijnde (no offense tegen bomen). Na wellicht een momentje dankbaarheid voor wat voor universele lijm dan ook onze kleine deeltjes bij elkaar houdt, is het beste wat we kunnen doen dat bewustzijn gebruiken. Met bewustzijn kan je van alles. Ik zou zeggen het meest waardevolle is zelfbewustzijn. Wordt je bewust van je innerlijke wereld. Wat voor gedachten denk je vaak, wat voor gevoelens voel je vaak, waar komen die vandaan, wat maakt je gelukkig…

Als je je bijvoorbeeld bewust wordt van hoe je denkt en waarom, ga je meer openstaan voor andere perspectieven. Stel je hebt altijd gedacht dat verandering goed is en je komt er achter dat je zo voelt omdat er altijd nieuwe positieve dingen uit verandering voortkwamen voor jou, dan kan je beter begrijpen dat wellicht iemand negatieve ervaringen heeft gehad met verandering, en daarom een onprettig gevoel heeft bij verandering. Je begint bij iets oppervlakkigs en kijkt dieper, naar de onderliggende oorzaak, die je dan kan begrijpen.

Een van de standpunten van Spinoza, en ook van Fransiscus, is dat alles oorzaak en gevolg is. De filosofische term daarvoor: determinisme. Als je de onderliggende oorzaken blootlegt, begrijp je dat waar je naar kijkt niet anders had kunnen lopen. Wordt dus niet boos over hoe dingen zijn. Je kan je wel inzetten om te zorgen dat dingen in het verschiet anders kunnen lopen, waardoor je jezelf een oorzaak maakt voor goede verandering. Meer daarover in deel E.

Loslaten
Onderliggende oorzaken zo zien helpt bij het loslaten van negativiteit. Je kan niet veranderen waar je geen invloed over hebt, dus geef jezelf daarover ook geen schuld. Als er een gevecht uitbreekt vlak bij je, kan je daar tussen stappen en het proberen te verhelpen. Maar je kan er niets aan doen als een persoon in Rio de Janeiro een ander neerschiet. Dat moet je dan ook loslaten. Een relevante quote van zomaar een wijze:

‘Het kost kalmte om te accepteren dat je niet kunt veranderen waar je geen invloed over hebt. Het kost moed om te veranderen waar je wel invloed over hebt. Het kost wijsheid om te kunnen onderscheiden tussen de twee.’
(Franciscus van Assisi).

Ik vroeg Fransiscus (Kusters-Melchers) waar hij het meeste over weet. Hij kwam met twee ideeën om dat te beantwoorden. Ten eerste, niets, aangezien je niets écht weet. Een van de gezegden waar Socrates bekend om staat is ‘ik weet dat ik niets weet’. Niets is echt zeker – het leven is (onder andere) een zoektocht naar kennis, die nooit eindigt aangezien je nooit kunt weten of je daadwerkelijk kennis hebt over hoe iets is. Door te spreken dat je kennis ergens van hebt, zet je die zoektocht halt en sluit je jezelf af voor nieuwe mogelijkheden. Ten tweede dacht hij dat hij het meeste ‘kennis’ (of in ieder geval ideeën) had over het leven en geluk. We zijn bij de goede persoon om daarnaar te informeren. Bewust zijn van wat je echt wilt en waar je goed in bent kan mogelijkheden doen openen voor je; probeer te leven zodat je je meer bezig houdt met datgene dat je echt vervult.

Bewust zijn dat niets echt vast staat en dat alle kennis die je hebt alleen maar uit ideeën bestaat waarvan je nooit zult weten of ze waarheid zijn of niet, zou moeten helpen je eigen gedachten en ideeën minder serieus te nemen. Minder serieuze gedachten zijn makkelijker los te laten.
Neem ook je wil om antwoorden te vinden minder serieus. Dat wil niet zeggen, probeer niets meer te leren en stop met je te verwonderen over het leven – dat wil wel zeggen raak niet in paniek als je even geen antwoord hebt op een ‘belangrijke’ vraag. Of zelfs als je gewoon totaal geen idee (of te veel ideeën) voor antwoorden hebt. Het willen van antwoorden op vragen die we stellen kan je zien als een drang om de wereld simpel te maken en te kunnen controleren. Als we iets niet begrijpen voelen we ons vaak machteloos om het te veranderen, en we willen ons voelen alsof we de touwtjes in handen hebben.

Helaas heb ik slecht nieuws: je kunt niets controleren. Je kunt enkel invloed uitoefenen. Door de wetten van oorzaak en gevolg (aannemend dat die bestaan) staat alles wat kan en gaat gebeuren al vast (alles is gedetermineerd). Je kan iets duwen om het te laten omvallen, maar het valt enkel om door de wet van zwaartekracht, waar jij niets aan kunt veranderen. Je kan het zaadje van een perzik in de grond planten en water geven, maar wat je ook doet, het zaadje wordt een perzikboom (zin mede mogelijk gemaakt door een film over een zwart-witte beer met talent voor vechtsport). Neem de noodzakelijkheid die je voelt om antwoorden te vinden niet te serieus, en laat hem varen.

Misschien ben je visueel ingesteld en heb je er voor ‘gekozen’ om iets om te duwen ter illustratie, of wellicht duwde je iets omver ter rebelse demonstratie over hoe vrij je wil wel niet is. Maar. Een reden daarvoor is dat je dit artikel hebt gelezen. Een oorzaak voor dat gevolg ben ik, doordat ik dit artikel schrijf. Ik heb je beïnvloed. Realiseer je dat deze invloed niet hetzelfde is als controle; ik kan je onmogelijk controleren. We kunnen mensen net zo min controleren als objecten. We kunnen mensen beïnvloeden, en we kunnen beïnvloedt worden door mensen. Soms maken mensen je gelukkig, en soms maken ze je ongelukkig.

Probeer bij een negatieve instelling tegenover andere mensen bewust te worden waar die vandaan komt. Leer zowel buiten als binnen jezelf liggende redenen kennen. Voor het deel buiten jezelf, probeer de onderliggende oorzaken te zien en geef de mensen een kans. Probeer mensen te begrijpen, in plaats van te beoordelen. Voor de oorzaken die binnen je liggen, probeer eerlijk naar jezelf te kijken. De grootste invloed die we hebben is over onszelf. Als je jezelf leert kennen, kun je jezelf bewust verbeteren.

C Over zelfontwikkeling
Zelfontwikkeling staat nauw in verband met bewustzijn (deel B) en geluk (deel D). Je moet je bewust zijn van hoe en wie je bent, om jezelf goed te ontwikkelen, en een van de meest centrale doelen in zelfontwikkeling is zoeken naar geluk. Als je jezelf kent, weet je dingen die je gelukkig maken. Daarbij begrijp je ook andere mensen – hoe ze geluk zoeken bijvoorbeeld – en kan je hen beter helpen daarbij, om de wereld een gelukkigere plek te maken.

Wij mensen hebben geluk dat bewustzijn iets is waar we mee geschonken zijn. De ‘natuurlijke’ vorm van leven is doen wat je instincten je vertellen; overleven en voortplanten. Maar wij hebben iets anders daarbij. Wij hebben ons losgemaakt van de GPS van het lot en hebben zelf een nieuwe route berekend. We gingen vragen stellen en dingen anders doen, efficiënter. We hielden tijd over en ontwikkelden levensstijlen die niet alleen van de basis behoeften voorzagen, maar die ons nog veel meer mogelijkheden boden. Op een gegeven moment namen we de wereld over, bla bla, je kent het. En nu hebben we ons eigen koninkrijkje. Hoera.

Behalve, het is niet hoera, niet helemaal. Ook al is leven een stuk gemakkelijker geworden voor velen, het is niet simpeler geworden. In tegendeel.

‘Onze’ wereld is zo complex dat we hem nooit of te nimmer zouden kunnen begrijpen. Maar je genen begrijpen nog steeds één ding. Voortleven. En als voortleven zonder al te veel moeite en met ontiegelijk veel comfort zou kunnen, waarom zou je het anders doen? Zo werkt de natuur ook: als het goed genoeg is, dan is het goed.

Hier komt bewustzijn weer op visite, en – verassing! – ze neemt een tegenstrijdigheid mee. Als je bent zoals ik of de meeste andere personen die toegang hebben tot internet om dit te lezen, dan heb je waarschijnlijk een behoorlijk comfortabel leven. Je hebt misschien een baan of een bron van inkomen, en daar kom je wel mee rond. Maar is dat wat je wilt?

Echte persoonlijke verandering begint bij zelfreflectie. Kijk naar jezelf en vraag wat je wilt. Niet wat je ‘moet’ of wat je denkt dat je wilt, maar wat je écht wilt. Goed genoeg leven is hier niet goed. Maar ook weer wel. Daar komt de tegenstrijdigheid te pas; voor jouw leven is gewoon goed genoeg niet per se wat je echt wilt. Als je weet waar je waarde aan hecht, heb je een idee wat je zou kunnen bereiken. Maar tegelijkertijd moet je het leven en jezelf niet te serieus nemen. Je hebt niets nodig om gelukkig te zijn (meer daarover in deel D), maar je leeft wel in een complexe, systematische wereld die je vraagt verantwoordelijk te zijn en bij te dragen op manieren die je wellicht niet bevallen maar die noodzakelijk zijn voor dat goed-genoege leventje. Ben je nog steeds blij dat er ooit een aap is opgestaan en bedacht ‘hé… ik kan denken’ en toen de Aarde veroverde?

Het is moeilijk. Te moeilijk om er een antwoord voor te hebben dat we je kunnen geven. Daarom moet iedereen zijn eigen antwoord vinden. Je moet je eigen plekje vinden in het leven, waar je weet wat je wilt en er voor gaat – als je dat wilt – maar ook goed genoeg bezig bent om dat plekje te behouden. Zelfreflectie kan je helpen dat plekje duidelijk te maken voor jezelf.

Fransiscus heeft een bepaald proces geïnternaliseerd. Geluk voor hem en voor de rest van de wereld staat bij hem centraal, en hij heeft een soort kompas ontwikkelt dat hem dagelijks, uurlijks, soms minutelijks stuurt naar meer geluk en meer kennis over geluk. Als je een muffin wilt bestellen (€2,65) kun je je afvragen of het je geluk zal geven. Zo ja, is dat korte termijn of lange termijn. Maak je alleen jezelf of ook andere er gelukkig mee. Dat zijn de centrale vragen die de Dalai Lama van belang acht.
Dat internaliseren is niet gemakkelijk. Persoonlijke verandering kost tijd. Gelukkig hebben we die. Maar dan moet je het idee ook nog onthouden. Schrijf het op, nu. En/ of zet een wekker die eenmaal daags afgaat zodat je even een bewust momentje hebt. Wat je ook doet, zorg ervoor dat je het onthoudt, dat je bewust blijft. Probeer ten minste elke dag een keer te reflecteren over jezelf, over je dag, over je doelen…

Stel jezelf die vragen over geluk, blijf leren. In Oosterse filosofie (bij het ontbreken van betere verwoording) staan drie vragen centraal: wie ben ik, wat is de zin van het leven, en wat is er nodig voor geluk? Leer jezelf kennen en probeer antwoord te vinden op die vragen. Maar neem ze tegelijkertijd niet al te serieus.

Pfoe, heavy stuff. Neem even een momentje om dat te laten bezinken en je gedachten kalm te maken als de windstille zee. Klaar? Dan gaan we verder met meer heavy stuff.

Stel jezelf niet al te verantwoordelijk voor alles; alles gaat zoals het hoort te gaan. Doe wel je best, want dat heb je in je macht. Tenzij je in determinisme gelooft. Zelfontwikkeling staat dan ook niet los van de rest van de wereld. Als je jezelf gaat ontwikkelen na het lezen van dit artikel, was het niet geheel je ‘eigen’ keus – ik heb je immer beïnvloedt met mijn woorden om anders te gaan leven (je kunt me later bedanken). Dan, als je begrijpt hoe oorzaken werken, heb jij de mogelijkheid dat bewustzijn ook weer te delen, zodat andere mensen bewuster kunnen gaan leven.

Als je een idee hebt voor wat je wilt in het leven, (doelen voor je werksituatie, doelen voor je persoonlijkheid…) kan het praktisch zijn om een plan te maken. Dit gaat goed na een behoorlijke tijd zelfreflectie, zodat je een redelijk overzicht hebt van je leven, waar je naar wilt streven, en welke mogelijkheden je hebt. Maak op basis daarvan een plan. Ontwikkel bijvoorbeeld een ochtendritueel om je dag goed te beginnen. Onthoud dat je, ook al heb je een weloverwogen plan, nog steeds elke dag naar jezelf moet blijven kijken en moet blijven leren. Als je iets negatiefs voelt, probeer dan er achter te komen waar dat vandaan komt en zie of je daar verandering in kunt brengen. Misschien vind je het idee van determinisme, dat je nergens controle over hebt, vervelend. Dan kan je twee kanten op gaan; probeer het voor jezelf te vervangen door een ander idee, of accepteer het toch. Zie het alsof je een hond bent die vastgebonden zit aan een kar. Die kar gaat een bepaalde kant op. Als hond kan je het dan niet accepteren en zinloos gaan tegenstribbelen OF je accepteert het en loopt mee met de kar, waardoor je je vrij zult voelen.

Het laatste over zelfontwikkeling: als je blijvende verandering wilt in je leven, moet je gewoontes creëren. Ze kunnen spontaan ontstaan, zoals in één keer een verslaving opzeggen (zeldzaam), maar ze zijn sterker als je ze over tijd opbouwt. Een plan richting je doelen kan je dan goed op weg helpen om stappen te bedenken en volgen. Plant het zaadje niet alleen, maar voed het ook.

D Over geluk
Het gedeelte hierboven was uitgebreid en moeilijk. Dit kan simpel zijn. Hier is de Oosters filosofische vraag die eerder al ter sprake kwam: wat heb je nodig voor geluk? En het antwoord: Niets.

Geluk zit niet in materiële zaken, geluk zit niet in wat je bezit. Geluk zit in jezelf.

Het is oké om van goedheden in het leven te genieten, maar raak er niet te gehecht aan. Als je je geluk laat afhangen van iets buiten jezelf, heeft het invloed over jou (je wilt bijvoorbeeld meer dingen kopen) in plaats van dat jij er invloed over hebt. Test hoezeer je afhankelijk bent van materiële zaken door jezelf te vragen ‘wat als ik dat niet had?’

Een ander proces dat helpt bij meer geluk opbouwen in je leven, is (ra ra) bewust worden van wat je gelukkig maakt en wat je ongelukkig maakt. Daarmee kun je twee kanten op redeneren: als je je gelukkig voelt, probeer dan te begrijpen waar dat vandaan komt en het te waarderen. Tegelijkertijd, als je weet wat je gelukkig maakt, kun je daarvan meer tijd voor maken in je wekelijkse routine.

Word ook bewust van wat je ongelukkig maakt. Als je merkt dat je je onprettig voelt, probeer dan te kijken waar dat vandaan komt en zie of je die oorzaak/ oorzaken kunt wegnemen. Een belangrijke oorzaak voor geluk is bijvoorbeeld je zelfbeeld. Als je je een tijdje vervelend voelt, kan het aan je zelfbeeld liggen, waar je bewust aan kan werken (onderwerp voor een ander artikel). Als de oorzaken van je ongelukkige gevoel echter niet zomaar weggenomen kunnen worden, kijk dan naar je opties en naar de voor- en nadelen. Heb je een vervelende baan? Kijk of je het interessanter kunt maken voor jezelf. Kijk naar hoe je invloed zou kunnen uitoefenen op de situatie. Een ideaal van Steve Jobs: leef zoveel mogelijk dagen zo dat je blij zou zijn als het je laatste dag was. Het is oké om dagen of (kortdurende) periodes te hebben die hier niet aan voldoen, maar als zo’n periode te lang duurt, wordt het wellicht tijd om iets te veranderen. Je hebt altijd, altijd opties, al zijn ze dan radicaal. Je kunt ontslag nemen, je kunt een grote verandering in je leven doorvoeren… Maar bedenk voordat je dat doet of die sprong het risico waard is.

Jezelf gelukkig maken kan wel egoïstisch klinken, vind je ook niet? Maar laat me je twee dingen vertellen. Iedereen is op zoek naar geluk in dit leven. De meeste mensen leven onbewust en zoeken naar de makkelijke weg – vaak een weg die anderen al bewandeld hebben, zodat ze zelf niet na te hoeven denken of hun best te hoeven doen door verantwoordelijk te zijn voor hun leven en geluk.

Ze willen een mooie auto en een goed huis, en dan denken ze dat ze gelukkig zullen worden. Maar als je hebt onthouden wat je 24 zinnen eerder hebt gelezen, weet je dat je niets nodig hebt voor geluk. Het zit al in je. En het mooie is dat je dat kan delen met anderen. Dat maakt sterke banden tussen mensen. Jij spreid geluk naar hen, enkel en alleen om je geluk te delen, en zij doen wellicht hetzelfde terug voor jou.
En verder kun je anderen ook sturen om meer geluk te vinden. Door zelf geluk te ervaren leer je wat voor dingen geluk kunnen brengen. En met die kennis kan je mensen op weg helpen.

Oh, bijna vergeten! Ik bespreek hier niet ‘wat is geluk?’, want dat is best wel persoonlijk. Voel wat je voelt en leer daarvan. Het hoeft niet moeilijk ze zijn. (Maar als je van moeilijk houd, wees mijn gast en maak het lekker ingewikkeld. Je brein goed gebruiken kan ook voldoening geven.)

E Over het streven naar een betere wereld
We hebben al een beetje gesproken over jezelf een oorzaak maken voor een betere toekomst (of betere wereld, of meer geluk, of hoe je het ook zou willen verwoorden). Het basis principe is dit: je probeert op jouw manier jouw waarden meer grip op de wereld te geven. Dat doe je door je eigen steentje bij te dragen. Ik weet niet waarom, maar ik heb het gevoel dat het streven naar meer geluk voor zo veel mogelijk mensen in ons zit. Iedereen heeft ergens wel het idee dat ‘als iets meer mensen gelukkig maakt, is het beter dan als het alleen mij gelukkig maakt’, al leeft niet iedereen naar die woorden (en bijna niemand leeft er echt altijd naar). Dat is ook een van de vragen over geluk van de Dalai Lama: maakt dit alleen mij, of meerdere mensen gelukkig? Maakt dit de wereld een (ietsie pietsie) betere plaats? Zo ja, ga er voor; maak de Aarde mooier!

Al is het niet zó makkelijk. Er zijn ook obstakels.

Ik had het hiervoor over jouw idee van ‘dit maakt meer mensen gelukkiger’, dat zich vertaalt naar een waarde om te helpen streven naar een betere wereld. Maar wat nou als iemand andere waarden heeft? Die zouden kunnen leiden tot conflict.
Fransiscus raadt hiervoor de dialoog aan. Hopelijk gaan beide kanten deze aan, en kan het probleem uitgepraat worden. Centraal staat nog steeds dat iedereen naar geluk voor ten minste voor zichzelf en waarschijnlijk ook voor degenen die ‘bij hen horen’. Als we met empathie wederzijds begrip kunnen brengen, zou dat veel problemen moeten oplossen. Zoals Stephen Covey schrijft: seek first to understand, then to be understood.

Er zijn ook obstakels die meer persoonsgebonden zijn. Bijvoorbeeld mensen die fysiek geen empathie kunnen voelen. Die mensen heten psychopaten. Ik zou graag zeggen ‘laat hen ook gelukkig zijn en hun gangetje gaan’, maar het is niet onmogelijk dat je hen beter bij andere mensen weg kan houden.

Andere mensen weer willen helemaal niet geholpen worden. Persoonlijk denk ik dat ze alleen het gevoel hebben dat ze niet geholpen willen worden, omdat hen helpen zou betekenen ze bewust te maken van hun problemen en van de verantwoordelijkheid die ze hebben voor hun eigen leven. En dat is een grote last, aangezien je dan niemand anders meer hebt om de schuld te geven als het ‘niet lukt’. Die barrière die ze optrekken als anderen proberen te helpen houdt ze ook tegen om bepaalde ideeën te leren kennen. Bijvoorbeeld dat je heel goed kan beginnen met bewust worden dat je niets nodig hebt om gelukkig te zijn, en te beginnen met werken vanaf daar. Die barrière houdt ze ook tegen om te horen dat ze de barrière beter kunnen laten zakken om een beter te kunnen leven.

Mijn ideaal: probeer deze mensen toch te helpen, maar tot op zekere hoogte. Het is onverstandig en zelfs egoïstisch om te proberen één persoon helemaal te helpen. Je zou in diezelfde tijd misschien wel drie anderen kunnen helpen die er wel voor openstaan. Het leven is niet zo makkelijk dat je alles kunt bereiken wat je wilt. Dat betekent ook dat je bepaalde mensen niet kan helpen totdat zij dat persoonlijk toestaan. Dat moet je geen groot effect laten hebben op je gemoedstoestand. Je kan beter geen negatieve gevoelens hebben bij dingen die je niet in de hand hebt. Maar vergeet ook niet:

 Jij + (positieve) waarden + negatief gevoel over waarden niet voldaan =
mogelijkheid tot verandering.

Pijn en lijden zijn sterke motoren voor actie, zij het persoonlijke pijn of pijn die je voelt uit empathie. Je kan die negatieve gevoelens omzetten tot actie.

Als je weet dat het goed is om de wereld te helpen maar je hebt (zoals ik) nog niet helemaal dat gevoel van helpen en het delen van geluk, gebruik dan je inlevingsvermogen. Vraag je af: zou jij willen dat je hulp kreeg, als je je in een situatie bevond waarin alleen hulp van buitenaf je een (comfortabel) leven zou kunnen geven? Natuurlijk zeg je ja. En dan heb je iets meer begrip over hoe jij een drijfveer zou kunnen zijn voor positieve verandering, naar een betere wereld.

‘Conclusie’
Zo! Dat was dat. Behoorlijk wat meer schrijfwerk dan dat ik eerst had gedacht – het plan was eerst om over één gesprek te schrijven, maar ik kreeg groen licht van Fransiscus om alle gesprekken mee te nemen. Hier zijn we dan.

Ik hoop dat ik twee dingen voor elkaar heb gekregen: je een klein inzicht geven in wat filosofie kan bieden, en een bewustzijn heb overgebracht naar je, waar je oneindig veel mee kan. Wees je bewust van wat je hebt en waardeer het, maar wees je ook bewust van wat voor mogelijkheden er zijn. Sta open voor nieuwe ideeën, gedachten, gevoelens en leer jezelf kennen! Zet een dagelijkse reminder op je telefoon om te beginnen, en laat je bewustzijn los vanaf daar. Je kan nog veel meer leren over van alles. Dit artikel lijkt misschien best lang (voor jou EN voor mij) maar er is een hele hoop meer om open voor te staan.

Als je verder wilt lezen, kijken of onderzoeken:
– De wereld van Sofie; een goed introductie-boek voor filosofie
– Abi Dhamma; een boeddhistisch boek over bewustzijn en de menselijke geest
– Kung Fu Panda; een geanimeerde actiefilm over Kung Fu en levenswijsheden en een panda
– Spinoza; een rationalistische filosoof
– Dalai Lama; een wijze oude man
– Happy Earth Kitchen; een blog over eten

Bedankt voor het lezen!

Toedels