Wat is de beste vraag die je ooit bent tegenkomen of zelf hebt gesteld? Met die vraag werd ik geconfronteerd door een voormalige leerling van mij – Alex (ik heb toestemming van hem om zijn naam te noemen).
We kwamen elkaar onverwacht tegen in de boekenhandel Donner in Rotterdam. Hij vertelde dat zijn studie psychologie niet was gelukt. Hij deed er te weinig voor en realiseerde zich ook dat hij tot nu toe minder heeft geleerd van mensen dan had gekund. Inmiddels studeert hij International Bachelor Communication and Media aan de Erasmus Universiteit én probeert hij zo nu en dan mensen te interviewen om van te leren. Daarop volgde een verzoek: mag ik u ook een keer interviewen?
Wat is de beste vraag?
Normaal gesproken ga ik op vrijdagavond naar yogales, maar vandaag had ik daar niet zo’n zin in. Zo kwam ik terecht in Donner, om spontaan een boek voor mijn vriendin te kopen. En trof ik dus Alex. Toeval? Lijkt mij niet, maar dat is een mooi onderwerp voor een ander artikel.
Ik had dus tijd en stelde Alex voor: waarom niet nú even met elkaar spreken? Hij twijfelde even (‘Onvoorbereid? Help!’ of zoiets ging vermoed ik door hem heen). Besefte zich dat hij niet veel tijd had omdat hij met familieleden op pad was. Maar besloot hen te zeggen een half uurtje even met mij te spreken. Dus gingen we buiten zitten en kwam Alex met de vraag: wat is de beste vraag van alle vragen? Anders gezegd: wat is de beste vraag die je ooit bent tegengekomen of zelf hebt gesteld? En zo ontstond een mooi gesprek. Het antwoord? Hieronder doe ik een poging.
We stellen de hele dag vragen
Laten we beginnen met de volgende constatering: Je stelt de hele dag vragen. Iedere dag opnieuw. Je bent je er misschien niet altijd bewust van, maar volgens mij doe je het de hele tijd. Denk maar eens goed na. Welke vragen heb je vandaag allemaal gesteld? Begint het niet al zodra je opstaat? Je word immers wakker en stelt jezelf de vraag: Hoe laat is het? Wat zal ik aantrekken? Hoeveel tijd heb ik nog voor mijn ontbijt?
Je stelt de vragen misschien niet letterlijk, maar ze vormen de basis voor alles wat je doet. Als je bijvoorbeeld iets aantrekt dan is er een moment geweest dat door je heen ging wat je zou gaan dragen. Misschien maar heel kort, maar toch.
Soms stel je de vragen wel letterlijk. Op het werk bijvoorbeeld: hoe kan ik dit probleem het beste aanpakken? In contact met anderen: wie is hij of zij? In een moeilijk gesprek met een vriend of vriendin: zal ik dit tegen hem of haar zeggen? Steeds weer stel je vragen.
Vragen die er echt toe doen!
De meeste vragen zijn misschien niet écht belangrijk. Alleen hoe bepaal je dat? Dit was de vraag van Alex: wat maakt een vraag nou tot een ‘goede’ vraag? Een vraag die er werkelijk toe doet? “Je kunt je immers ook afvragen of je de moonwalk kunt doen op de maan”, zei Alex. Maar dat leek hem toch niet echt een vraag die bij de ‘beste vragen’ hoort. Het is misschien best aardig om te onderzoeken, leek hem toe, maar in zijn ogen is die vrij simpel en niet echt van belang. Wat dan wel een vraag is die van belang is – een écht belangrijke vraag?
We kwamen samen uit op het volgende antwoord: (a) als er op de vraag meerdere antwoorden lijken te zijn, (b) als je de vraag interessant vindt, (c) als het jou ertoe aanzet om te reflecteren op jezelf.
Kortom: als je de vraag kan onderzoeken en wil weten wat het antwoord is, wat je kunt achterhalen door te reflecteren. Je kunt het antwoord dus niet makkelijk vinden door het ergens op te zoeken of om je heen te kijken. Anderen kunnen je trouwens wel helpen, zoals Alex en ik elkaar hielpen tijdens dit ‘interview’.
De belangrijkste vragen heb je misschien nog nooit gesteld
Welke vragen dit dan zijn? Misschien niet per se de vragen die je de hele dag door stelt. Wat je aantrekt, hoe je een probleem aanpakt op werk of wat je wel / niet tegen een vriend of vriendin zal zeggen behoren niet tot de belangrijkste vragen. Er zijn wel meerdere mogelijkheden, je vindt ze misschien ook interessant, maar zetten ze jou er ook toe aan om te reflecteren op jezelf? Lijkt mij niet.
Dat wordt anders zodra je je afvraagt ‘waarom’ je iets doet. Waarom trek je bepaalde kleren aan? Waarom probeer je het probleem op je werk op te lossen? Waarom zou je iets wel of juist niet zeggen tegen een vriend of vriendin? Nu moet je wel reflecteren op jezelf.
Overigens hoeft een belangrijke vraag géén ‘waarom-vraag’ te zijn. Wie ben ik? Wat doe ik eigenlijk met mijn leven? Welke dingen zijn belangrijk voor mij? Hoe word ik gelukkig? Hoor ik anderen te helpen? Dit zijn allemaal vragen waardoor je gaat reflecteren op jezelf en die niet direct een duidelijk antwoord hebben.
Toch voldoen ze misschien niet aan criterium b: niet iedereen vindt ze interessant. Zo weet ik ook van mijn lessen filosofie op school. Dat kan voor jou dus het geval zijn. Tenminste, het kan zijn dat je denkt dat ze niet interessant zijn. Toch ben ik geneigd te zeggen dat je je vergist. Volgens mij zijn vragen die jou dwingen om te reflecteren op jezelf de vragen die je helpen om duurzaam geluk te ontwikkelen. Hoe kun je immers gelukkig zijn, als je geen idee hebt wie je bent en wat belangrijk is in jouw leven? Hooguit is dat mogelijk als je leeft in een illusie. Alleen wil je een leven waarin het lijkt alsof je gelukkig bent, maar dat eigenlijk gebaseerd is op een illusie? Ik zou zeggen van niet.
Kortom: misschien lijken de vragen niet interessant, terwijl je er wel interesse in zou ‘moeten’ hebben? Als je jezelf nu deze ‘reflectieve’ vragen gaat stellen, dan zijn ze dus op dit moment ook interessant geworden. Criterium (b) blijft dan alsnog in stand. En heb je simpelweg de belangrijkste vragen in het leven misschien nog nooit gesteld. Tot nu.
Verandering voor geluk
Heb ik nu een antwoord gevonden op de vraag van Alex – wat is de beste vraag die je kunt stellen of die jou gesteld kan worden? Ik ben geneigd te zeggen van wel, maar de serveerster van Dudok – waar ik dit artikel schrijf – brengt mij in verwarring. Ik vroeg haar of ik de beroemde appeltaart zou bestellen of dat zij mij misschien iets anders zou aanraden? Overigens niet echt een belangrijke vraag. Of wel?
Ze stelde de Red Velvet voor, maar dat zag ik niet zo zitten. Waarop zij zei dat ook vaker vrouwen die taart bestelden én ze zich al regelmatig afvroeg waarom dat was. Een interessante vraag (criterium b)! Het heeft ogenschijnlijk ook meerdere antwoorden (criterium a). Het zorgt alleen niet direct dat je reflecteert op jezelf (criterium c). Is het dan dus geen belangrijke vraag? Misschien moeten we (c) aanpassen en het ook mogelijk maken dat de vraag indirect zorgt dat je reflecteert op jezelf omdat de vraag over ‘het leven’ gaat. Want achter haar vraag ligt uiteraard: waarom neemt iemand een (bepaald) taartje? Een vraag over ‘het leven’ – indirecte reflectie. En dus ook: waarom neem je zelf eigenlijk een taartje? Directe reflectie. Zoals ik mijzelf nu ook ter plekke afvraag. Tja, waarom eigenlijk? Waarom neem ik de beroemde appeltaart van Dudok? Waarom neem ik überhaupt een taartje? ‘Goede’ vragen!
Daarmee lijken we een antwoord op Alex zijn vraag te hebben gevonden. Tenminste: als je het interessant vindt om duurzaam gelukkig te zijn, dan moet je vragen stellen waardoor je – direct of indirect – reflecteert op het leven en jezelf. Die vragen lijken meerdere antwoorden te hebben. Gezien deze drie aspecten zijn het daarom volgens Alex en mij de belangrijkste vragen die je kunt stellen of die jou gesteld kunnen worden.
Of je het antwoord ook daadwerkelijk kunt en zult vinden? Dat zou zomaar eens de vraag kunnen zijn voor een nieuw gesprek tussen Alex en mij. Het half uur was namelijk snel voorbij en hij wilde graag – en dan voorbereid – nog een keer een ‘echt interview’ met mij. Dat gaan we doen. Al is het wat mij betreft eerder een gesprek. Zoals Alex van anderen probeert te leren, heb ik namelijk ook van hem geleerd. Dit artikel is daar het resultaat van, waar jij, beste lezer, hopelijk weer van kunt leren. En waardoor je ziet dat vragen je kunnen helpen duurzaam geluk te ontwikkelen.
Met dank aan Alex.
P.s. Welke vragen zou je volgens jou jezelf en anderen stellen in het leven?
